Mentale gezondheid en veiligheid van jongeren achteruit tijdens coronacrisis
De afgelopen weken verschenen er veel berichten dat de mentale gesteldheid van veel Nederlandse jongeren achteruit is gegaan door de coronamaatregelen. Ook de veiligheid van de thuissituatie is voor een groter aantal van hen afgenomen. Onder andere het Erasmus MC, de Kindertelefoon en de Nederlandse ggz brachten cijfers. En in columns en op social media komen schrijnende (persoonlijke) verhalen van kindermishandeling en depressie aan het licht. Wat moet er volgens jou gebeuren?
De effecten van de coronamaatregelen op jongeren lijken er niet om te liegen. Zeker tijdens de tweede coronagolf: slechts 20% van de ruim 2.000 jongeren die meedoen aan het onderzoek via de Grow It!-app van het Erasmus MC-Sophia en de Erasmus Universiteit geeft aan zich ‘helemaal tevreden’ te voelen. Tijdens de eerste coronagolf gaf nog 60% aan goed in zijn vel te zitten. Maar liefst een derde van de deelnemers zegt zich ‘zeer ontevreden’ te voelen. Meer dan de helft van hen geeft aan te denken dat de coronacrisis een grote impact op hun toekomst zal hebben.
Ook de Kindertelefoon geeft aan een verschil tussen de eerste en de tweede lockdown te zien. Het aantal gesprekken over onder meer depressie nam deze januari met 21 procent toe ten opzichte van de eerste lockdown. Tussen 14 december vorig jaar en 10 januari dit jaar werd bijna een derde meer contact opgenomen over eenzaamheid en zelfdoding dan in het voorjaar.
Op de website van het Erasmus MC-Sophia geeft afdelingshoofd kinder- en jeugdpsychiatrie Manon Hillegers aan dat dit haar zorgen baart. ‘De coronacrisis heeft veel impact op het welzijn van jongeren. Dat blijkt ook uit de rappe toename van het aantal crisisopnames van jongeren in de kliniek, in een zorgketen die het al zwaar heeft en is vastgelopen.’ De Nederlandse ggz meldt dat het aantal crisismeldingen bij jeugd ggz-instellingen landelijk zijn gestegen met 30 tot 60 procent. Met name in de Randstad, West-Brabant en het oosten van het land is er een forse toename van kinderen en jongeren met eetstoornissen en suïcidaal gedrag.
Huiselijk geweld
Voor een toenemend aantal jongeren is het niet alleen het ontbreken van sociaal contact, de mogelijkheid om naar school te gaan en te kunnen sporten dat hun welzijn verslechterd; ook de veiligheid van hun thuissituatie is achteruitgegaan. Het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden onderzocht de thuissituaties van kinderen door professionals werkzaam in de kinderopvang en het onderwijs te laten rapporteren over vermoedens van kindermishandeling. Op basis van de informantenrapportages wordt geschat dat bijna 40.000 kinderen, oftewel 14 per 1.000 kinderen, mishandeling hebben meegemaakt tijdens de eerste lockdown in Nederland. Ter vergelijking: in 2017 lag deze schatting in diezelfde periode van drie maanden op 15.000 kinderen. De onderzoekers stellen vast dat het sluiten van scholen en kinderopvang verregaande implicaties kan hebben voor kwetsbare gezinnen.
Ook in de chat op de website van Fier (het expertisecentrum rondom relationeel geweld, mensenhandel en loverboyproblematiek) steeg het aantal hulpvragen over kindermishandeling en seksuele uitbuiting. De hulpvragen in verband met kindermishandeling stegen het meest, van 470 in januari en februari naar 851 in maart en april. Ook het aantal slachtoffers van seksueel geweld steeg tijdens de lockdown van 557 naar 728.
"Ik merk dat ik er vaker ruzie door krijg met mijn ouder."
Persoonlijke verhalen
In de Volkskrant beschrijft columnist en huisarts Danka Stuijver de situatie van een jong jongetje en zijn pleegmoeder die bij haar in de praktijk komen. ‘De jongen woont nu een half jaar in dit pleeggezin. Meerdere malen per week wordt hij ’s nachts schreeuwend wakker, waarna hij zichzelf op de zijkant van zijn hoofd slaat of met zijn hoofd tegen de muur bonkt. […] ‘Die klotecorona. Hij heeft de eerste lockdown zoveel klappen gehad dat hij het zichzelf nu aandoet. Ik geloof dat hij denkt dat hij het verdient. Ik knuffel hem en praat met hem, maar soms lijkt hij wel… gebroken.’’
Maar ook jongeren uit gezinnen waarbij geen sprak is van kindermishandeling lopen de spanningen op. De 17-jarige Els vertelde aan Zorg voor de Jeugd: ‘Ik merk dat ik er vaker ruzie door krijg met mijn ouders. Ik heb laatst gewoon flink lopen huilen omdat ik er zo ontzettend van baal.’ En Parool-columniste Femke van der Laan beschrijft een situatie die veel ouders die thuis lesgeven bekend zal klinken: ‘Net zaten we nog aan tafel. We hadden wiskunde gedaan tot we elkaar tot in het diepst van onze ziel haatten.’
Volgens veel deskundigen en instanties is het duidelijk: de coronacrisis raakt de Nederlandse jongeren hard. Ondertussen worden er de eerste stappen genomen in het zoeken naar oplossingen: de Jongeren Denktank Coronacrisis deelt de zorgen van jongeren met premier Rutte en de VNG organiseert deze week samen met verscheidene gemeenten een Dialoogweek voor jongeren.