Terugblik Meet Up: in verbinding met de volwassenen-ggz
"We beschermen kinderen het beste door hun ouders te helpen,” zo stelt David Lamas, programmadirecteur van het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. En juist daarom is het zo belangrijk dat de volwassenen-ggz aansluit bij de nieuwe manier van denken en werken die het Toekomstscenario voorstaat.
Tijdens de Meet Up van 14 november was dit dan ook hét onderwerp waarover de teamleden van het Toekomstscenario, de projectleiders van de proeftuinen en hun introducés spraken. Zij deelden hun gemeenschappelijke ambities en keken hoe zij gezinsgericht kunnen samenwerken met betere zorg voor kinderen een hun ouder(s).
Welkom door David Lamas en Niels Mulder
De Meet Up werd geopend door Kitty van Julsingha, waarna David Lamas en Nico Beuk (Directeur Behandelzaken, Arkin Jeugd & Gezin) het woord namen.
David: Bij de gezinnen en huishoudens waar wij mee werken, zien we veel onderliggende ggz-problematiek. Voor het Toekomstscenario is de GGZ daarom een wezenlijke partner, zowel de jeugd-ggz als de volwassenen-ggz. We zoeken een gezamenlijke en doortastende samenwerking.
Nico beaamde dit en voegde toe:
De Nederlandse GGZ-sector moet ‘de kindcheck voorbij’. Niet omdat het moet, maar omdat we gezinsgericht willen werken en ons daar competent bij willen voelen. Wat we doen moet gericht zijn op samen, ook op de werkvloer. Verschil van mening mag, maar blijf in verbinding en maak het concreet.
In gesprek met Niels
Na deze introductie ging Quirien van der Zijden (projectleider bij de proeftuin Utrecht) nader in gesprek met Niels Mulder (psychiater bij de Parnassia Groep en hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg). Niels: “Er is lang sprake is geweest van verzuiling binnen kokers in het systeem: we kwamen op voor de volwassenen en worstelden met het betrekken van kinderen.” Niels hanteert drie principes voor een doelmatig aanpak van kind- en gezinsbescherming:
1. Cliënt in regie:
“Je kunt nog zoveel aan de cliënt doen, maar als deze zelf niet in actie komt, bereik je uiteindelijk nooit zoveel.”
2. Naast de betrokkenen staan:
“Familie-interventies zijn de sterkste interventies die we kennen, ook gestaafd door de wetenschappelijke literatuur. Een inspirerend voorbeeld uit Zweden is RACT: ‘Resourcegroup Assertive Community Treatment’. Hier staat het betrekken van het sociale netwerk direct vanaf het begin van een behandeling centraal. Ook met LVB-cliënten is in dit kader meer mogelijk dan soms wordt gedacht. Er kan best veel, mits je iemand bewust positioneert en ondersteunt, bijvoorbeeld door iemand met stut en steun voorzitter te maken van diens eigen resource group.”
3. Domein overstijgende samenwerking:
“Domein overstijgend samenwerken is gezamenlijk naar een cliënt toe gaan en daar samen in gesprek, dus in bijzijn en actieve participatie van de cliënt. Uitdaging is daarbij om taal te kiezen die voor iedereen hanteerbaar en begrijpelijk is. Mijn advies: houd het praktisch. Zorg dat je elkaar kent, elkaars 06 hebt. (Een voorbeeld is Home - OZO (ozoverbindzorg.nl). Dit vraagt niet zozeer een nieuwe, maar vooral een andere manier van werken: niet ieder voor zich op het eigen kantoor, maar samen en tegelijkertijd, inclusief ondersteuning vanuit managers en bedrijfsvoering om het benodigde stukje randvoorwaarden te scheppen.”
Niels gaf het Toekomstscenario mee dat het, vanuit het lokaal team bekeken, kwetsbaar is om één vast gezicht en aanspreekpunt te organiseren. Het is ingewikkeld werk, zeker bij vraagstukken rondom onveiligheid. Dat vraagt voldoende samenwerking, mogelijkheid tot sparren en rugdekking.
“Ken elkaar, kweek vertrouwen, wees goed geïnformeerd en versterk elkaar.”
Tegelijkertijd erkent Niels de fnuikende invloed die de vele wisselingen in de huidige keten vaak hebben.
Privacy en transparantie
Ook de invloed van privacywetgeving noemde Niels als een belangrijk onderwerp. Hij tipte de deelnemers:
Als je letterlijk samen aan tafel zit, is het de vraag of je bepaalde thema’s mag behandelen en bespreken. Belangrijk is uiteraard de proportionaliteit van wat je wilt bespreken – niet meer detail dan nodig – maar vanuit deze transparantie redenerend kun je ver komen.
Tot slot vroeg Niels bijzondere aandacht voor stigmatisering: “Bij GGZ-problematiek hoeft niet alles ook bij de GGZ te worden geparkeerd. Werk samen en besef dat soms een lange adem nodig is. Soms kan minder focus op een diagnose helpend zijn, met een grotere focus op de aanpak van het ongewenste gedrag. Aanvullend hoeft GGZ-behandeling niet de eerste prioriteit van mensen te zijn, herstel van bestaanszekerheid is bijvoorbeeld meer ‘top of mind’.”
“Bepaalde ernstige situaties kennen geen hulpvraag vanuit de cliënt zelf. ‘Verleid’ die cliënt dan om toch in zorg te komen. Zoek naar mogelijkheden om in verbinding te komen en het gesprek aan te gaan, vanuit een positief soort bemoeizorg-attitude. Aandachtspunt is dat het kan zijn dat het eigen risico van een cliënt moet worden aangesproken, voor iets van behandelde organisaties of gemeenten niet mogen vergoeden. Dit kan weerstand oproepen vanuit cliënt. Ik roep gemeenten hiervoor maatwerk-potjes aan te leggen, om deze dekking toch te kunnen organiseren.”
In gesprek met de deelnemers
Na dit interview met Niels gingen de deelnemers aan elke tafel met elkaar in gesprek over de aansluiting met de volwassenen-ggz. Daarin werden bijvoorbeeld complexe scheidingen als een gezamenlijke zoektocht benoemd. Ook het belang van samenwerken werd algemeen erkend: stimuleer uitwisseling tussen organisaties en professionals, leer elkaars werk en insteek kennen. Zorg dat je elkaar kent voordat je elkaar nodig hebt, zodat je elkaar vlot kunt bellen wanneer daar wél concreet aanleiding toe is. De proeftuinen werden opgeroepen om hier gericht op in te zetten, om ook het landelijke niveau gewenste veranderingen in financieringsroutes in gang te zetten.
De overgang naar 18+ wordt regelmatig als een barrière ervaren. Er klonk een breed gedeelde oproep voor de verkenning van gezinsfinanciering – wat is nodig om dit gezin te helpen – in plaats van financiering op individueel niveau, met mogelijk individuele gevolgen bij het 18 worden.
Andere onderwerpen die aan de orde kwamen, waren bijvoorbeeld focus op bestaanszekerheid om eerst meer rust te brengen, waarna ruimte ontstaat voor GGZ-behandeling. Daarbij past een brede intake: misschien dat andere woonruimte soms meer kan oplossen dan een specifiek GGZ-behandelaanbod. Men vroeg zich af waarom de GGZ niet vaker aan de bel trekt bij het sociaal domein.
Ter afsluiting
David en Niels sloten de Meet Up af met een korte samenvatting van wat er besproken is. David riep de deelnemers met name op om hun ervaringen te delen en het programmateam van het Toekomstscenario te voeden met voorbeelden, lessen, pijnpunten en al het andere waar zij tegenaan lopen.
Niels besloot met een oproep:
Focus niet langer alleen op het individu, maar focus op alle individuen in het systeem van de cliënt. Dus: breder te signaleren wat je in een situatie ziet gebeuren dan alleen binnen je eigen koker past, en daar in gezamenlijkheid passende oplossingen voor organiseren.