Onze tips: aan de slag met het Toekomstscenario

Nieuwsbericht | 13-08-2024 | 14:44

1. Sterk lokaal team

Het lokale team is een belangrijk onderdeel in het Toekomstscenario; het lokale team blijft letterlijk en figuurlijk in de buurt van het gezin en alle gezinsleden. Hier is een professioneel, sterk team voor nodig. Hoe werk je daaraan? 

• Maak gebruik van de nieuwe leidraad ‘Werken aan veiligheid’ en de bijbehorende zelfscan die gemeenten handvatten geeft voor de hulp, ondersteuning en bescherming aan inwoners die te maken hebben met onveiligheid in afhankelijkheidsrelaties of ontwikkelingsbedreiging van minderjarigen.
• Benut de dialoogversie van het handelingskader voor professionals van lokale teams en regionale veiligheidsteams. Dit Handelingskader geeft richting aan de noodzakelijke verandering en biedt professionals houvast en de ruimte om te doen wat nodig is voor dit gezin/huishouden.
• Maak gebruik van de ondersteuningslijn ‘Stevig Lokale Teams’ van de VNG. Deze lijn ondersteunt en stimuleert gemeenten en uitvoeringsorganisaties om de beweging naar sterke lokale teams te maken. De ondersteuningslijn stemt inhoudelijk op landelijk niveau af met het programma Toekomstscenario, zodat ook de toekomstige ontwikkelingen vanuit het Toekomstscenario meegenomen zullen worden. 

Meer weten over Sterke Lokale Teams?

Lees hier meer over de Ontwikkelopgave Lokale Teams of neem contact op met de medewerkers van het landelijke programmateam om te kijken welke stappen hierin gezet kunnen worden via info@toekomstkindengezin.nl.

2. Gezinsgericht werken van 0-100

Alle leden van gezinnen en huishoudens hebben unieke behoeftes. Daarom beoogt het Toekomstscenario een brede blik, op een doelgroep van 0 tot 100. In het bieden van hulp wordt gekeken wat álle leden van gezinnen of huishoudens nodig hebben (= systeemgericht). Om de gezinnen en huishoudens, waarin onder andere sprake is van ontwikkelingsbedreiging bij kinderen en/of onveiligheid, passende hulp en ondersteuning te bieden, is het nodig dat er geïnvesteerd wordt in de multidisciplinaire samenwerking.

Bundel expertise om te bekijken waardoor de problemen worden veroorzaakt en wat er nodig is om deze op te lossen. Zo wordt er systeemgericht gewerkt, gericht op álle leden van het gezin of huishouden. Deze aanpak vraagt om een gelijkwaardig contact van mens tot mens en mét elkaar werken in plaats van óver de cliënten. Het echte contact staat centraal; dit biedt ruimte om samen met het gezin of huishouden tot de kern van de problemen te komen. Onderzoek met de professionals in jouw regio wat zij nodig hebben om dat te kunnen doen.

Werk zoveel mogelijk met een vast duo voor het gezin of huishouden, vlieg expertise in die nodig is, intensiveer de samenwerking tussen jeugdprofessionals, professionals van de WMO en de volwassenen-GGZ, professionals voor bestaanszekerheid en de veiligheidspartners. Zo wordt het gezin of het huishouden echt centraal gesteld.
 

Meer weten over gezinsgericht werken?

• Versterk de domein overstijgende samenwerking. Ontvang actuele informatie over de bestaande mogelijkheden en kansrijke inzichten, stel je vragen aan het landelijk programmateam en deel jouw kennis en ervaring met professionals en managers in de ggz, veiligheidspartners en het sociaal domein. Meld je aan bij het  Informatienetwerk Volwassenenproblematiek op 1SociaalDomein en draag bij aan effectieve, gezinsgerichte oplossingen!
• Lees in de Inspiratiebundel voor professionals inzichten en inspiratie voor en door professionals over gezinsgericht werken. 
• Bekijk deze bouwstenen van de Multidisciplinaire Aanpak MDA++ en ontdek hoe je deze werkwijze in kan zetten en mogelijk kan verbreden. In bijna alle regio’s is een MDA++ ingericht, hetzij duurzaam hetzij als een pilot. Daarop kan worden voortgebouwd.
• Lees hier hoe Jeugdbescherming Amsterdam succesvol SPV’en inzet bij huisbezoeken. De SPV-en gaan met de gezinsmanagers mee op huisbezoek, specifiek gericht op (onbegrepen) gedrag van de ouders.

3. Vakmanschap

Het Toekomstscenario vraagt een andere manier van werken dan nu. Niet alleen voor professionals, maar ook voor managers, bestuurders, beleidsmakers en opdrachtgevers. Zij moeten immers de juiste context en randvoorwaarden creëren. Zoals ruimte, reflectie, mogelijkheden om gezamenlijk te leren en te verbeteren, het coachen, faciliteren en werken vanuit gelijkwaardigheid, vertrouwen en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke opgave. Een nieuwe invulling van het vak dus, op alle niveaus in het stelsel die ook door het stelsel wordt gefaciliteerd. We vatten deze nieuwe manier van werken samen als ‘integraal gezins- en mensgericht werken’. 

Deze nieuwe manier van werken vraagt ontwikkeling, leren, op alle niveaus. Om te leren en te veranderen is bij veel mensen een gevoel van urgentie nodig: een gevoel van niet weten, van onvrede en/of het besef dat wat er nu binnen de jeugd- en gezinsbescherming gebeurt lang niet altijd leidt tot het gewenste resultaat. Zet in je regio in op het vergroten van dat gevoel van urgentie. Dat kan bijvoorbeeld door aandacht te geven aan de verhalen van ervaringsdeskundigen (zie ook 5). Of bespreek met het programma de mogelijkheden om De Vloer Op in te zetten in jouw regio. 

Meer weten over vakmanschap?

• Benut de Inspiratiebundel boordevol inzicht, inspiratie en oefeningen voor professionals en leidinggevenden. De inspiratiebundel is in opdracht van het Programmateam Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming tot stand gekomen, en is met en voor de praktijk zorgvuldig vormgegeven. 
• Ga aan de slag met de dialoogversie van het handelingskader voor professionals van lokale teams en regionale veiligheidsteams. Dit handelingskader geeft richting aan de noodzakelijke verandering en biedt professionals houvast en de ruimte om te doen wat nodig is voor dit gezin/huishouden.
• Houd tot slot de nieuwsbrief en website van het programma in de gaten voor kennis- en inspiratie(sessies).

4. Bestuurlijke samenwerking

We zien in de proeftuinen dat goede bestuurlijke samenwerking een voorwaarde is voor succes. De inzet van professionals uit hulpverlening, zorg, onderwijs, politie en justitie ten aanzien van zowel jeugd als volwassenen moet op elkaar afgestemd zijn.  
Essentiële elementen van bestuurlijke samenwerking zijn: bestuurlijk commitment met een heldere gezamenlijke visie; gedragen opdracht gesteund met breed draagvlak om te komen tot een nieuwe werkwijze; steun vanuit het management en bestuur aan de uitvoering en continu leren en reflecteren. 

Hoe de samenwerkingsrelatie op bestuurlijk niveau is georganiseerd verschilt per proeftuin en per regio. Als het gaat om bestuurlijke samenwerking hebben we het over de samenwerking tussen de verschillende gemeentelijke bestuurders in de regio, én de samenwerking tussen de (portefeuillehouder namens) de gemeentelijke bestuurders en de betrokken partners bij het toekomstscenario (in ieder geval GI, VT, RvdK, lokale teams, maar het kan ook raadzaam zijn daarnaast andere partners toe te voegen, denk aan politie, openbaar ministerie, reclassering, vrouwenopvang, jeugdhulpaanbieders, WMO-aanbieders, volwassenen-GGZ en de Zorg- en Veiligheidshuizen.). Heel praktisch zien we dat de bestuurders vanuit gemeenten en partners in proeftuinen met regelmaat samenkomen in een stuurgroep. Daarmee ben je er niet. Van groot belang is het gezamenlijke besef van bestuurders dat de maatschappelijke opgave alleen vanuit een collectieve verantwoordelijkheid kan worden opgelost, en dat meer en meer samen verantwoordelijkheid wordt genomen voor de maatschappelijke opgave. Dat is een proces op zich, dat niet in een structuur te vangen is. Wat daar wel bij helpt is goede procesbegeleiding. Op maat, want per regio verschilt wat werkt, afhankelijk van de samenstelling van de groep bestuurders, de geschiedenis, de dynamiek, de vraagstukken in de regio, etc. 

Hieronder een aantal lessen uit de proeftuinen, als het gaat om bestuurlijke samenwerking:  

• Aanlooptijd is nodig om elkaar te leren kennen
• Vertrouwen is de basis om buiten bestaande paden te gaan
• Ga uit van een lerende en evaluatieve opzet
• Commitment is essentieel om vervolgstappen te zetten
• Beginnen aan casuïstiek zónder commitment is gedoemd te mislukken, o.a. door verschuiving van 'discussie' naar andere lagen van de organisaties.

Bruikbare instrumenten

• Dezelfde bouwstenen, verschillende bouwwerken (opbrengsten regiopilots zorg en veiligheid)
• Integrale sturing op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling

5. Het perspectief van ervaringsdeskundigen

Zorg dat je in het maken van je plannen het perspectief van de betrokkenen niet uit het oog verliest. Ervaringsdeskundigen hebben een belangrijke brugfunctie tussen de systeem- en leefwereld, theorie en praktijk, hulpverlening en (cliënt)systeem. Ook is het belangrijk om ervaringsdeskundigen mee te laten denken en beslissen in het maken van beleid, in onderzoeken en breed in de uitvoering. Vanuit het landelijk programmateam is er een team ervaringsdeskundigen dat meekijkt en denkt over wat binnen het programma wordt ontwikkeld. Deze handreiking biedt handvatten voor de inzet van ervaringsdeskundigen.

Wil je in contact komen met onze ervaringsdeskundigen? Stuur een e-mail naar: ervaringsdesk.toekomstscenario@gmail.com. 

6. Juridische vragen?

In het nadenken over het werken volgens het Toekomstscenario lopen professionals en beleidsmedewerkers soms aan tegen juridische vragen over bijvoorbeeld privacy, wettelijke kaders of bestaande werkafspraken. Heb jij daar ook vragen over? We merken dat er vanuit de huidige wettelijke kaders al veel mogelijk is. Betrek de eigen juridische professionals vanuit je regio en neem voor vragen contact op met onze juridische helpdesk. Stuur daarvoor een e-mail naar: info@toekomstkindengezin.nl.

Kijk ook naar de ‘Handreiking Zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens’ en andere juridische documenten op de website.
 

7. Aan de slag!

Alle regio’s in het land zijn momenteel met de visie van het Toekomstscenario aan de slag. Het lerende karakter is belangrijk voor het Toekomstscenario. Je kunt daarom altijd contact opnemen met het de medewerkers van het landelijke programmateam Toekomstscenario voor meer informatie en advies. Schroom niet te mailen naar info@toekomstkindengezin.nl! Wij kunnen je ook verbinden aan mensen met ervaringen in de andere regio’s. We horen ook graag welke lessen je in de regio leert en hebt geleerd, zodat we die door kunnen geven aan andere regio’s. 

Het Rijk heeft zogenaamde POK-middelen beschikbaar gesteld aan de centrumgemeenten vrouwenopvang. Gemeenten hebben daarmee de mogelijkheid om deze financiering te benutten om te werken volgens het Toekomstscenario. In veel regio’s werken beleidsambtenaren (Jeugd én Wmo) van verschillende gemeenten nu samen aan het maken van plannen, om deze POK-gelden in te zetten.