Elkaar blijvend inspireren via Programma Transformatie Jeugd

Weblogbericht | 01-11-2021 | voor Jeugd & Gezin

Na de decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten per 1 januari 2015 moest er veel veranderen. Uit de tussenevaluatie van de Jeugdwet begin 2018 bleek dat sommige doelen meer aandacht nodig hadden. Omdat het inhoudelijke veranderproces dat met de Jeugdwet meekwam – de transformatie – tijd en vernieuwing kost, is het actieprogramma Zorg voor de Jeugd opgezet. In de regio Amsterdam-Amstelland werd het Programma Transformatie Jeugd opgetuigd, dat eind 2021 ten einde loopt. Tijd om de balans op te maken dus.

FamilieKracht

Als centrale ambitie in het Programma stelde de regio: ‘alle kinderen veilig en zo thuis mogelijk te laten opgroeien’. Dat is zeker een ambitieus streven. Om daaraan zo goed mogelijk invulling te geven, zijn er vier doelstellingen opgesteld en diverse projecten opgezet. Een voorbeeld van een project dat gezicht en inhoud geeft aan deze ambitie is FamilieKracht, dat valt onder de doelstelling: ‘Kwetsbare ouders die met ggz-problematiek worden ondersteund’. In het project werken Opvoedpoli, Altra en Buurtteams samen met lokale teams en GGZ-partijen in Amsterdam Zuidoost, om stress in gezinnen aan te pakken en ouders gezamenlijk te ondersteunen. Deze werkwijze is ontwikkeld voor de meest kwetsbare ouders met problematiek op meerdere levensgebieden en werkt gebiedsgericht nabij het gezin. Zo zijn de ouders beter in staat om de ouderrol te vervullen en kinderen veiliger en thuis te laten opgroeien.

‘We zien dat bijna alle ouders bij FamilieKracht zelf nare dingen hebben meegemaakt, waardoor de verantwoordelijkheid van een gezin opvoeden extra veel van hen vraagt.’

Volgens teamcoördinator FamilieKracht Amsterdam Zuidoost Anna Kuiper is het nieuwe aan deze aanpak de manier van samenwerken. ‘We werken in een team met specialismen in jeugdhulp, specialistische jeugd-ggz en maatschappelijk werk, en we zoeken samenwerking met volwassen-ggz. Doordat we direct een collega in het team hebben van Buurtteams, kan die aan de slag met ouders om meer duidelijkheid te krijgen over de bestaansonzekerheden en te zoeken naar mogelijkheden. Dit zorgt dat de stress vermindert bij ouders en zij meer ruimte krijgen voor de rest van de behandeling.’ Daarmee kijkt FamilieKracht nadrukkelijk naar het hele gezin en het netwerk eromheen, en niet alleen naar de aangemelde cliënt. En dat is belangrijk, want hulpverlening is tijdelijk, maar het netwerk van het gezin is voor veel langer.

De Koppeling

Een ander project dat direct bijdraagt aan het zo thuis mogelijk laten opgroeien van kinderen, is De Koppeling. Dat gebeurt onder de doelstelling: ‘Verminderen van kinderen in verblijf, om- en afbouw JeugdzorgPlus’. Als er een onveilige situatie of crisis binnen een gezin is of dreigt, moeten professionals binnenshuis intensieve hulp voor ouders en kind bieden. Wanneer dat echt niet lukt, moet een “zo thuis mogelijke” plek gezocht te worden voor het kind. Denk aan een pleeggezin, gezinshuis of voorziening die aangepast is op de mogelijkheden en/of beperkingen van het kind.

De JeugdzorgPlus instelling De Koppeling bouwt komend jaar haar instelling af naar kleinschalige voorzieningen. Dat vraagt een investering in het vergroten van kennis en kunde van professionals en in het organiseren van hulp dichtbij gezinnen. Zo is de workshop “De-escaleren kun je leren!” opgezet en gevolgd door vele professionals, zodat ze leren omgaan met bijvoorbeeld uitdagende jongeren of confronterende ouders. Koppelaar Koos van Dam legt uit wat de werkzame elementen hiervan zijn: ‘We zijn met een klein team en werken dicht bij groepswerkers en jongeren. Zo kunnen we in sommige gevallen crisis voorkomen, en als dat niet lukt de crisis begeleiden. Met als doel een situatie voor een jongere en de groepswerkers op een veilige en warme wijze af te handelen. Dit soort situaties worden ook altijd nabesproken en geregistreerd. Hier vindt een stuk reflectie plaats. Maar een Koppelaar staat in nauw contact met de directie en behandelverantwoordelijke, waar ook ruimte is voor reflectie en coaching.’

Geleerde lessen

Van Duin haalt een voorbeeld aan dat deze werkwijze goed illustreert. ‘In de Koppeling hebben we jaren geleden besloten om in veel gevallen kinderen niet meer vast te pakken als er geen noodzaak voor is. Onveiligheid is de enige noodzaak.’

‘Een tijd geleden weigerde een jongere in mijn late dienst naar de kamer te gaan. Het was bedtijd en alle collega's stonden aan het einde van hun diensttijd. Collega's wilden naar huis en waren nog gewend om "door te pakken". Voorheen werd een jongere dan vastgepakt en naar de kamer gebracht, maar deze jongere was rustig en het was niet onveilig. Vanuit mijn functie heb ik deze situatie kunnen vertragen en coachen. We hebben besproken dat vastpakken handelen vanuit onmacht is en dat er iets anders gevraagd wordt. We zijn in nabijheid gebleven en in gesprek met deze jongere kwamen we erachter dat er iets anders speelde. Uiteindelijk is de jongere zelf naar de kamer gegaan.’

Binnen het project FamilieKracht zijn ook verschillende leermomenten naar voren gekomen. Kuiper: ‘We hebben geleerd hoe belangrijk samenwerking met andere partijen is en hoeveel invloed bestaansonzekerheden hebben op het algehele gezinsfunctioneren. Daarbij hebben we ook gemerkt hoe lastig het is om bruggen te slaan tussen jeugd- en volwassen-ggz.’

‘Als centrale ambitie in het Programma stelde de regio: ‘alle kinderen gezond veilig en zo thuis mogelijk op laten groeien.’

‘Wij zouden willen dat er een financiering komt voor die gezinnen die op zoveel leefgebieden stress ervaren, dat de hulpverlening uit een pot voor het hele gezin komt, zodat we makkelijker kunnen samenwerken met de volwassen-ggz. We zien namelijk dat bijna alle ouders bij FamilieKracht zelf nare dingen hebben meegemaakt en dit nog onvoldoende hebben verwerkt. Hierdoor vraagt de verantwoordelijkheid van kinderen opvoeden extra veel van hen. Het zou fantastisch zijn als we in Amsterdam ook het financieringssysteem meer laten aansluiten op wat deze gezinnen nodig hebben, zodat we de samenwerking die nodig is, makkelijker kunnen realiseren. Op naar familiezorg!’

Dicht bij gezin

Vanuit het Programma Transformatie Jeugd worden alle lessen uit de projecten van de afgelopen drie jaar gebundeld. Zo wordt er vanuit de transformatiegedachte, de doelen en de leidende principes gewerkt. José Vianen, Programmamanager Transformatie Jeugd, licht dit toe: ‘De transformatiegedachte is de kern. Die houdt in dat we dicht bij het gezin werken, vanuit hun wens en behoefte. Professionals spreken elkaar om te zien wat nodig is, maar ze kunnen ook een stap terug doen als dat nodig is. Hulp is samenhangend en op elkaar afgestemd.’

De ervaringen van kinderen, jongeren en ouders zijn gebundeld in de Schatkist, waar professionals in de regio uit kunnen putten. Ook ligt er een focus op wat de professionals hebben geleerd, zodat anderen ook weer daarvan kunnen leren. Zo is er een lerend stelsel opgezet in de regio Amsterdam, dat hopelijk nog lang blijft doorleren nadat het Programma Transformatie Jeugd is afgelopen. Vianen: ‘Die geleerde lessen worden gedeeld in workshops, TedTalks en webinars en is terug te zien op ons kennisplatform. Niet wij, maar de professionals vertellen hoe het moet. Dat vind ik echt uniek en de kracht van het programma. Zo kunnen de professionals elkaar toch blijven inspireren.’