Weblogbericht | 15-05-2022 | voor Jeugd & Gezin

Kiezen voor één ouder

De meeste relaties beginnen als een sprookje. Ontmoeting, verliefd, verloofd, getrouwd, huisje, boompje, kindje. Helaas is het “en ze leefden nog lang en gelukkig” niet voor iedereen weggelegd. In sommige gevallen eindigen relaties die zo mooi begonnen, in grimmige scheidingen. Situaties waarin ex-partners elkaar, eenzijdig of wederzijds, het leven zuur maken, zijn helaas niet uniek.

Kinderen worden in zo’n situatie meegesleurd. Ondanks dat ze niet willen kiezen voor een ouder, worden ze soms wel voor dat blok gezet. Om te kunnen overleven voelen ze zich gedwongen alsnog een keuze voor één ouder te maken. Deze situatie is zeer ingrijpend voor de ontwikkeling van het kind, en is voor het kind en voor de verstoten ouder ongelooflijk pijnlijk. Een netwerk van professionele hulpverlening speelt regelmatig een belangrijke rol rondom zo’n gezinssysteem.

Verstoten maar strijdbaar

We werden benaderd door een verstoten moeder, die in het netwerk van de professionele hulpverlening terecht kwam. Ze is strijdbaar vanwege het onrecht in, en de misvattingen over haar situatie. De aanpak van de professionele hulpverlening heeft de verwijdering tussen haar en haar kinderen versterkt. Omdat ze wil voorkomen dat dit ook in andere gezinnen gebeurt, vroeg ze ons of ze haar verhaal mocht vertellen aan Zorg voor de Jeugd.

Naar aanleiding van het verhaal van deze verstoten moeder heeft Marina Boonman, directeur van Academie Vesta en gespecialiseerd in het thema ouderverstoting, haar visie gegeven, die onder het verhaal is opgenomen.

Mijn verhaal

‘Mijn kinderen zijn het slachtoffer geworden van onze scheiding. We hadden een warm en gelukkig gezin waaraan de kinderen nog steeds fijne herinneringen hebben. Maar zoals hierboven beschreven, was het “en ze leefden nog lang en gelukkig” niet voor ons weggelegd. Voor onze kinderen was er na de scheiding geen veiligheid meer. Ze verloren eigenlijk allebei hun ouders, en ze stonden er helemaal alleen voor.’

'In de onveiligheid en de spanningen werd de situatie voor de kinderen steeds complexer. Ik heb jarenlang signalen afgegeven en mijn grote zorgen over mijn kinderen geuit bij verschillende hulpverlenende instanties, helaas zonder een (positief) resultaat.’

Steeds meer in de problemen

‘Ik hoopte binnen de hulpverlening een klankbord te vinden, maar vond dat niet. De signalen die ik keer op keer afgaf, werden niet serieus genomen. Ik, en andere nauw betrokkenen, moesten toezien hoe voor mijn kinderen de emotionele druk steeds hoger werd door het web van manipulaties waarin zij verstrikt zaten. Ze kwamen daardoor steeds meer met zichzelf in de problemen.

Ook op school werd het steeds duidelijker dat het niet goed ging met onze kinderen en dat zij in een zorgelijke situatie verkeerden. Ze verzuimden veel, en konden zich niet concentreren. Ze waren bij niemand open over de beklemmende situatie waar ze in zaten. Maar waar ik had verwacht dat de hulpverlening daardoor in actie zou komen, gebeurde dat niet.’

‘Ik had ook gehoopt dat ze zouden zoeken naar manieren om mijn kinderen positief te ondersteunen in hun band met mij. Maar er werd naar mijn idee door de hulpverlening actief bijgedragen aan het creëren van een verdere basis van wantrouwen. Hun verslagen, die mijn kinderen ook onder ogen kregen, waren wat mij betreft eenzijdig, en negatief gekleurd. Ik realiseerde me daardoor dat het mijn ex-partner gelukt was om ook de hulpverleners te beïnvloeden.’

Serieus onderzoek bij alle betrokkenen

"Het onderwerp ouderverstoting krijgt steeds meer aandacht, en staat ook op de politieke agenda. Ik wens met heel mijn hart dat we als maatschappij beter gaan zorgen voor kinderen die in deze vreselijke situatie belanden. Daarvoor is het vooral nodig dat er met voldoende kennis van zaken serieus onderzoek gedaan wordt bij alle betrokkenen, en dat hetgeen gezegd wordt, voldoende getoetst wordt. Zodat het probleem waar het kind mee worstelt, al bij de oorsprong aangepakt kan worden."

Ingewikkeld gezinssysteem

Marina Boonman: ‘Een gezinssysteem waarin ouderverstoting (ook wel: parental alienation) aan de orde is, zit ingewikkelder in elkaar dan de meeste mensen, waaronder bijvoorbeeld ook hulpverleners, en rechters die zich baseren op de adviezen van de hulpverlening, zich realiseren.

De blauwdruk van een dergelijk gezinssysteem bestaat uit een zogenoemde 'coalitie-ouder', bij wie sprake is van een beschadiging in de psyche. Vaak is deze beschadiging opgelopen in relatie met de eigen hechtingsfiguren (bijvoorbeeld de eigen ouders). Vanuit dit beschadigd zijn manipuleert een coalitie-ouder zijn of haar kinderen op zo’n manier, dat zij vanuit hun loyaliteit jegens de coalitie-ouder, geen andere keuze zien dan de andere ouder, die juist een geschikte én beschikbare ouder is, te verstoten.

Het proces van ouderverstoting kent grofweg 2 fasen:

Fase 1

In de eerste fase stelt de coalitie ouder zich op als slachtoffer en voert vanuit die rol een lastercampagne jegens de andere ouder bij hun kind(eren). De andere ouder verwordt hiermee tot dader, en de kinderen worden in een redder rol gedwongen.

Fase 2

In de tweede fase zijn de kinderen dermate gemanipuleerd, dat zij zich zélf op gaan stellen als slachtoffer van de andere ouder, en brengen hiermee de coalitie ouder in de redder rol. Meestal is de tweede fase het moment waarop de hulpverlening in beeld komt, die onwetend is over wat er zich in de eerste fase heeft afgespeeld, en af gaat op hetgeen ze ervaart in het gezin: kinderen die niet meer bij de andere ouder willen zijn.

Sociaal-emotionele- en cognitieve schade

Inmiddels is aangetoond hoe schadelijk dit proces is voor de ontwikkeling van het kind. Het kind loopt zowel sociaal-emotionele schade, als cognitieve schade op. Het meest ingrijpend is echter het existentiële trauma dat ouderverstoting veroorzaakt bij een kind, en dat, wanneer dit niet gezien en adequaat behandeld/begeleid wordt, blijvend grote negatieve gevolgen heeft.

Om dit te voorkomen, wil je het liefst dat de kinderen mogen wonen bij die ouder, die het goed en belangrijk vindt dat de kinderen ook van de andere ouder houden.’

Ouderverstoting komt voor in gradaties. Hoe meer van de onderstaande signalen bij het kind zichtbaar zijn, hoe ernstiger de vorm:

Signaal 1

Het kind voert een lastercampagne jegens de buitengesloten ouder en geeft hier onzinnige rechtvaardiging voor.

Signaal 2

Het kind beweert dat de ideeën die het over de buitengesloten ouder heeft echt van hemzelf zijn en gebruikt, als het over de buitengesloten ouder spreekt, vaak woorden en zinnen die het letterlijk van de coalitie ouder heeft overgenomen.

Signaal 3

Het kind toont geen schuldgevoelens, genegenheid of medeleven voor de buitengesloten ouder en wil bovendien ook niets te maken hebben met de familie aan de kant van de buitengesloten ouder.

Signaal 4

Het kind is ervan overtuigd dat de buitengesloten ouder slecht is en de coalitie ouder, aan wie hij volledig en reflexmatig loyaal is, ziet hij als goed.

Tips hoe te handelen bij een gezin waarin ouderverstoting speelt:

• Trap niet in uitspraken van de coalitie ouder zoals:
• ‘Het is de wil van de kinderen’
• ‘De kinderen hebben tijd nodig’
• ‘De kinderen hebben rust nodig’.

Dit zijn slechts manieren van de coalitie ouder om de kinderen zo lang mogelijk binnen de coalitie te houden, om ze zoveel mogelijk te kunnen beïnvloeden.

• Formeer een multidisciplinair team en rapporteer wanneer mogelijk als team, in plaats van als individuele hulpverlener.
• Verdiep je in machiavellisme als veelvoorkomende persoonlijkheidstrek, om het gedrag van de coalitie-ouder beter te kunnen duiden.
• Wees moedig! Doe wat nodig is om kinderen uit de coalitie te halen zodat aan hun herstel gewerkt kan worden: De kinderen kunnen bij de buitengesloten ouder worden geplaatst of, indien dat onmogelijk is, bij een neutraal familielid, of als ook dat echt niet kan tijdelijk elders op een plek, waar zij los kunnen komen van de invloed van de coalitie ouder en kunnen werken aan hun eigen psychische herstel en het herstel van hun contact met de buitengesloten ouder. Belangrijk daarbij is dat er in deze periode tijdelijk géén contact is, dus ook niet per app, tussen de coalitie-ouder en de kinderen. Anders blijft de beïnvloeding doorgaan. Tot slot kan dan, begeleid, het contact met de coalitie-ouder weer worden hersteld.’

Meer weten?

Marina verzorgt vanuit Academie voor integratieve psychotherapie Vesta bijscholing op dit thema voor o.a. leerkrachten, jeugdhulpverleners, advocaten en rechters, die in hun werk te maken kunnen krijgen met gezinnen waarin ouderverstoting speelt.