Interview met Emma van der Burgh - Aanpak Wachttijden Centraal Gelderland

Weblogbericht | 27-11-2023 | voor Jeugd & Gezin

“Alle betrokkenen, bestuurders en aanbieders, hebben een diep besef dat je wachttijden niet solistisch kunt oplossen. Iedereen ziet dat je moet samenwerken. Iedereen ziet ook dat het ‘hele’ systeem moet veranderen en dat oplossingen niet zijn terug te brengen naar een paar schakeltjes omzetten of veel extra geld.”

De aanpak van wachttijden staat volgens Van der Burgh voor iets groters: een betere jeugdzorg. “Je kijkt via de wachttijden naar het hele stelsel. Het gaat om het geven van beter passende hulp aan jongeren, een betere doorstroom, hulp aan de voorkant … Er zijn veel pijnpunten die met elkaar samenhangen. De wens om wachttijden grondig aan te pakken zit dus diep. Maar de aarzeling om zoiets complex te hervormen, is begrijpelijk.”

Systemisch veranderen

Veranderen in een sector die onder druk staat en steeds meer op haar bord heeft liggen, geeft dus stress. “Begrijpelijk! Daarom proberen we de aanpak wachttijden behapbaar te maken - want dat is de aanpak in principe óók. Systemisch veranderen start met een korte analyse met alle regionale kopstukken. Daarna is het een kwestie van doen: we gaan op kleine schaal werken, leren. En dat wát we doen gaan we analyseren en opnieuw aanpassen.”

Jeugdhulpaanbieders willen in de regel wel starten, ziet zij. Maar bestuurlijk gezien ligt het lastiger. De aanpak er is geen masterplan met uitkomsten, garanties en risico’s. “Dat geeft bestuurlijke aarzeling. In mijn ogen is dat jammer, want veranderen zou juist moeten draaien om visie, creativiteit en durf.”

Centraal Gelderland

Omdat wachttijden niet het enige vraagstuk zijn in het sociaal domein, maar bijvoorbeeld ook geldtekort en personeelstekort, wil het bestuur dat die vraagstukken en thema’s samenvallen met de aanpak van wachttijden. In Centraal Gelderland wordt de aanpak wachttijden daarom verweven met andere opgaven zoals de hervormingsagenda en de regionale uitvoeringsagenda Jeugd. “En eerlijk is eerlijk: dat is bestuurlijk spannend. Toch denken wij dat het juist wel kan. Ten eerste omdat we de problemen van kinderen en jongeren beter kunnen behandelen. Dat zorgt voor minder instroom en snellere door- en uitstroom. Daar komt dus de geldbesparing in beeld, wat bestuurlijk gezien erg helpt om de aanpak gedragen te krijgen.”

Autonomie gemeenten

De bestuurlijke opdrachtgever kan enthousiast zijn, maar de aanpak kan pas draaien als ook de lokale bestuurders en lokale jeugdhulpaanbieders meebewegen. “Je moet met elkaar in overleg en met elkaar een lange termijnvisie formuleren. En precies dat, een visie, vinden veel mensen lastig. Centraal Gelderland is een regio met elf gemeenten die heel autonoom zijn. Ze staan voor hun zaak en zien veel voordeel van de lokale aanpak. Ze willen niet ‘overruled’ worden door bijvoorbeeld een plan van boven.”

Die autonomie en zelfstandigheid is een groot goed, bevestigt ze. “Maar omdat de aanpak uitgaat van samenwerken en domeinoverstijgend werken, kan dat ook belemmerend werken. Samenwerken terwijl je elke gemeente ook haar autonomie enorm beschermt, is een uitdaging. En we zijn met veel: 11 gemeenten. Dus veel bestuursadviseurs, bestuurders, mensen in de uitvoering die ook weer overal anders georganiseerd is. Allemaal mensen die bij voorkeur zelf de samenwerking vormgeven met de jeugdhulpaanbieders. Je moet dus hard lopen om iedereen op elke laag mee te krijgen.”

Verklarende analyse

Bovenregionaal G7 wordt aangestuurd op de verklarende analyse. Hier wil Centraal Gelderland bij aan sluiten. “We zagen als een van de oorzaken van wachttijden dat we aan de voorkant niet het goede doen. Er lekt heel veel tijd en energie weg in het geven van niet-passende hulp. Een kind, jongere krijgt soms veel te lang de verkeerde hulp en moet na een lange tijd zorg opnieuw starten. Zo’n gemiste kans! Wij willen dat met een brede analyse met een kind, jongere of gezin wordt gekeken naar wat er speelt en wat het gedrag of de situatie verklaard. Niet alleen inzoomen op het ‘probleem’ van het kind. Wat speelt er in het gezin, bij ouders.”

Veranderen

Dat de regio is zoals die is, met het aantal gemeenten die allemaal werken volgens hun eigen normen, waarden en netwerk, is een gegeven. “Toch is er volop mogelijkheid om te veranderen, juist omdat iedereen ook ziet dat de jeugdzorg in nood is”, zegt Van der Burgh: “Crisis kan een kans zijn, het geeft urgentie. Ik ga ervanuit dat de kleine lokale initiatieven een vliegwiel zijn. Ze doorbreken de stilstand, zorgen voor dynamiek en energie. En wat hierin ook zo belangrijk is: dan heb je het eindelijk niet meer over wachtlijsten, hervormingsagenda’s, of veranderopgaven, maar over kinderen en jongeren die onze hulp nodig hebben. Dat zien en weten dat je voor hen het goede doet, geeft je direct weer heel veel veranderenergie.”