Weblogbericht | 08-09-2022 | voor Jeugd & Gezin

Mijn ambitie: de gezinnen en huishoudens écht centraal zetten

Vastlopen in patronen

David begint: “De gezinnen en de kinderen die wij proberen te helpen, worden geconfronteerd met verschillende organisaties, omdat ze vaak problemen hebben op meerdere leefgebieden. Wij hebben die problemen in ons stelsel opgeknipt in domeinen, om zaken voor uitvoeringsorganisaties behapbaar te maken.

Vanuit het perspectief van huishoudens waarin huiselijk geweld en kindermishandeling speelt, is dat totaal onlogisch. Gezinnen hebben geen begrip voor al die verschillende hulpverleners uit al die verschillende domeinen. Het gros van deze mensen kiest echt niet voor hun problemen en zowel plegers en slachtoffers ervaren onmacht. Onmacht om patronen te doorbreken, om een oplossing te vinden. Deze groep gezinnen en huishoudens loopt volledig vast in hun eigen patroon en vervolgens stranden ze in het patroon van organisaties, die onvoldoende samenwerken.”

Gezin centraal

“Het is mijn ambitie dat we de problematiek in die gezinnen en huishoudens daadwerkelijk centraal stellen. Maar dat betekent nogal wat. Dat betekent dat wij in situaties waarin huiselijk geweld en kindermishandeling speelt, proberen in verbinding te komen met het gezin of huishouden en helemaal af te pellen wat de patronen zijn. Waarom blijven problemen steeds terugkomen?”

Integrale aanpak

“Er zijn gezinnen die het gewoon niet redden in deze maatschappij, die op verschillende leefgebieden stress ervaren en dat is een voedingsbodem voor geweld. Nu zetten we in op het geweld als symptoom en daarmee gaan we het niet oplossen.
We moeten naar de integrale aanpak die het Toekomstscenario voorstaat, waarin de onderliggende factoren als het gebrek aan bestaanszekerheid, onderliggende trauma’s, psychische problemen en verslaving in samenhang aangepakt worden."

En dit in de juiste volgorde: voordat je openstaat voor behandeling en hulp, moet de stress en onzekerheid over de vraag of je middelen hebt om te overleven, eerst omlaag.

Levensloop volgen

David benadrukt het belang van een aanpak, waarin ook wordt gekeken naar de volwassenen (0-100 aanpak), met het oog op intergenerationele overdracht:

De realiteit is dat wij in het huidige stelsel de levensloop van deze gezinnen niet volgen. Ik ken bijvoorbeeld een concreet geval van een meisje met zeer complexe problemen, dat gisteren achttien en één dag is geworden. Als zij niet in een proeftuin had gezeten, was onze hulpverlening direct gestopt. Er wordt driftig gewerkt om haar over te dragen, maar haar vertrouwen in de betrokken hulpverleners is daarin van wezenlijk belang. Gelukkig kan nu, vanuit die 0 tot 100 aanpak, de betrokken gezinsmaatschappelijk waarin zij dat vertrouwen wel heeft, met haar blijven werken.

Van slachtoffer naar pleger

“Als je dit voorbeeld doordenkt: stel dat wij dit meisje beschermen tot haar achttiende en daarna de hulpverlening stopzetten. Dan verandert er niets aan haar problemen. Op het moment dat ze later, met haar problematiek, haar eerste kindje krijgt, kan ik je voorspellen dat daar van alles misgaat. Vanaf haar zestiende heeft zij al twee abortussen ondergaan, dus die kans is meer dan fictief. Als zij als jongvolwassene zwanger wordt, dan flippen we in één keer het systeem en zeggen als het ware: jij bent nu dader geworden, jij komt onder toezicht te staan en wij gaan jouw kindje beschermen. Dit voorbeeld geeft aan waarom het zo belangrijk is om dat intergenerationele patroon te doorbreken. Dat moet echt van 0 tot 100.”

Zelf patronen doorbreken

David vervolgt: “We moeten ook onze eigen patronen doorbreken, bijvoorbeeld dat iedereen vanuit zijn eigen koker kijkt. Veel uitvoerende organisaties zitten in het curatieve denken, een soort lopende band waarin je zegt: dit is het probleem, dit is de interventie en binnen een x-aantal maanden moet dit opgelost zijn voor een vooraf vastgesteld budget.

Ik ben in gezinnen geweest waarin ik wel 25 professionals tegenkwam die, allemaal met de beste bedoeling, op hun eigen lopende band zaten. Een moeder in zo’n gezin gaf aan dat ze nog het meeste stress en werk had van al die hulpverlening. Ze vroeg zich terecht af wie nu wat aan het doen was. En ook vooral: wie mag wat?”

Organisaties overstijgen

Ik ben ervan overtuigd dat als we dit op een veel slimmere manier doen en accepteren dat fundamentele verandertrajecten tijd vergen, we het uiteindelijk effectiever gaan maken.

Dat kunnen we niet alleen, dat lukt alleen als we samen aan de slag gaan. We zien nu ook professionals vastlopen in de overtuiging dat hun koker de wereld is. Het is natuurlijk ook veilig, om maar ‘van’ een klein stuk te zijn. Maar als we al die energie bundelen, dán gaan we meters maken.”

Ambitie om te vereenvoudigen

“De individuele uitvoeringsorganisaties zijn allemaal zelf het wiel aan het uitvinden, terwijl ze het niet alleen kunnen. Als je individueel gaat optimaliseren, hoeft dat nog niet te betekenen dat je het in gezamenlijkheid voor gezinnen ook het beste doet.

De ambitie om te vereenvoudigen moeten we dan ook insteken vanuit het perspectief van het gezin. Daarom ben ik ook erg blij met de besluiten uit Bestuurlijk Overleg en de opdrachten die het programma daarmee heeft gekregen. Daarover gaan we nu eerst de Tweede Kamer informeren.”

Op koers

“Binnen die focus past ook het bundelen van beleidscapaciteit, dan gaat het over de beslissing om het Toekomstscenario en het integraal werkende regionaal veiligheidsteam tot de stip op de horizon te maken. De koers is bepaald, iedereen heeft dezelfde stip op de horizon en organisaties gaan niet opnieuw een eigen wereld creëren. Daar zijn deze gezinnen per definitie niet bij geholpen.

Maar dat betekent ook dat een aantal partijen een stuk autonomie moeten inleveren voor dat hogere doel, namelijk alle ontwikkelingen plaatsen in de context van het Toekomstscenario.

Als wij collectief onze patronen willen gaan doorbreken, moeten we hier een gezamenlijke focus gaan aanbrengen. En dat wordt nog een hele uitdaging.

Kaders zetten

David: “De komende tijd zullen twee dingen belangrijk worden: de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid en het handelingskader voor de professionals. De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid, dat wil zeggen gelijkheid in toetsen, is op dit moment laag; casussen worden in de ene regio, team of per professional anders beoordeeld dan in en door de andere.

Als je kijkt vanuit het perspectief van rechtsbescherming is dat niet uit te leggen, want dat kan betekenen dat er in eenzelfde situatie in regio A kinderen uit huis worden geplaatst en in regio B niet.

Uit onderzoek blijkt dat de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid laag is en dat is verschrikkelijk. We houden krampachtig vast aan een systeem van rechtsbescherming en onafhankelijkheid van organisaties, terwijl de realiteit is dat met al de betreffende onafhankelijke partijen om het gezin heen, de rechtsbescherming aan alle kanten rammelt.

Daarbij is er nog meer aan de hand: de gezinnen krijgen onvoldoende hulp als het gaat om bestaanszekerheid en specialistische hulp. Of die hulp is er niet snel genoeg. Bijschaven en behouden binnen het huidige stelsel is dus niet goed genoeg. We moeten naar fundamentele heroverwegingen. Er is meer nodig dan alleen beter samenwerken tussen de bestaande partijen.”

Handelingskaders voor professionals

Met een gedegen handelingskader krijgen professionals die in de praktijk werken, voldoende richting, zodat de rechtswaarborgen zijn belegd. Aan de andere kant is het belangrijk dat professionals ook voldoende regelruimte krijgen om hun werk goed te doen. Daar zit een spanningsveld.

"We moeten met elkaar een handelingskader op gaan stellen, waarin we allemaal dezelfde taal spreken ten aanzien van veiligheid. Waarin we vastleggen hoe we gefaseerd gaan handelen. De professionals krijgen vaak een soort bord spaghetti op hun bureau, waarvan ze denken: waar ga ik in hemelsnaam beginnen?

Dat handelingskader moet dan steun geven, over hoe ze het aanpakken. Met voldoende professionele ruimte om vervolgens wel te doen wat nodig is richting het gezin en het huishouden.

Daarbij zullen we intensief met de wijkteams gaan optrekken. Het regionale veiligheidsteam kan niet anders dan zich parallel met de wijkteams ontwikkelen. Het samenspel tussen het wijkteam en het regionaal veiligheidsteam kun je niet los van elkaar zien.

Terugblik

David blik terug op de tweedaagse bijeenkomst met verschillende organisaties die bij het Toekomstscenario betrokken zijn: “Ik heb die twee dagen als fascinerend ervaren. Ik heb veel concrete ervaring opgedaan in de gezinnen en huishouden waar we het hier over hebben.

Ik zie bijna een parallel in hoe gezinnen vastlopen in een systeem van organisaties en hoe wij onderling datzelfde meemaken. Er is veel Babylonische spraakverwarring, stress en het ontbreekt soms aan wederzijds vertrouwen. Maar toch hebben we met elkaar flinke stappen vooruitgezet, die hebben geleid tot concrete besluiten door de opdrachtgevers en een koers die vastligt.”

Duidelijkheid

“Wat ik bijzonder waardeerde aan de bijeenkomst, is dat er duidelijkheid is gekomen. We hebben ook ontdekt wat we doen als we niet kunnen polderen en er geen 100% consensus is op een besluit. De besluiten die we na de bijeenkomst in het Bestuurlijk Overleg zouden voorleggen waren helder en daarin zag ik energie ontstaan in de groep.

Iedereen begreep dat dit nodig was om stappen te zetten. Heel prettig dat die besluiten ook door de bewindspersonen zijn onderschreven. Om Maarten van Ooijen te citeren:

We staan aan de vooravond van een grote transformatie van de jeugdbeschermingsketen en breder. We hebben nog bergen te overwinnen, maar het is belangrijk om dit punt te markeren! Ik zie die besluiten als een goede kapstok en een mooi startpunt waar we onze collectieve intelligentie op inzetten.

Drijfveren

David besluit met een persoonlijke noot: “Ik heb een enorme hekel aan nodeloos ingewikkelde systemen, omdat ik zie dat die niet functioneren. Ik kan het slecht verkroppen dat al deze professionals die zich zo hard inzetten en deze gezinnen, die allemaal hulp nodig hebben om hun onmacht bij huiselijk geweld en kindermishandeling te doorbreken, gevangen zitten in een systeem dat niet werkt. Dit moeten we met elkaar oplossen!

Het perfecte systeem bestaat niet, maar als we het door fundamenteel anders te gaan werken in de komende 4 jaar het 50 procent beter maken dan dat het nu is, ben ik ontzettend in m’n nopjes."