Op het Podium: Mascha Struijk

Weblogbericht | 06-11-2023 | voor Jeugd & Gezin

Niet gezien

Van oorsprong is Mascha orthopedagoog. In de praktijk merkte ze iets geks op. De meeste klachten van cliënten gaan over de relatie tussen zorgverlener en degene die zorg ontvangt. Mensen voelen zich niet gezien als mens en hebben het gevoel dat er niet écht naar hen geluisterd wordt. Dat kon Mascha niet rijmen met al die geïnteresseerde en betrokken zorgprofessionals die ze kent. Hoe kon het zo zijn dat mensen zich niet gezien voelden met zoveel zorgprofessionals om hen heen die iets wilden betekenen?

Wat ben je toen gaan doen?

‘Ik ben toen op zoek gegaan naar waar dit vraagstuk precies over gaat. In die tijd ben ik ook trainingen gaan geven aan zorgprofessionals en altijd hoorde ik: dit moeten andere mensen ook horen.’

‘Het probleem is dat mensen het contact met zichzelf verliezen door de omstandigheden en dynamieken waarin zij hun werk moeten doen. En dat kom je niet alleen in de zorg tegen maar ook in het onderwijs en sociaal domein. Ik zie het overal gebeuren. Doordat mensen niet in verbinding staan met zichzelf, kunnen ze hun werk niet goed doen en zijn ze niet gelukkig. Soms vlakken mensen daarom af, soms worden ze ziek en soms gaan ze iets anders doen. Dit vraagstuk gaat dus over de professional. Die staat centraal.’

‘Bij een online training bedacht ik zo de naam Professional vanuit je hart. Professionals moeten weer hun gedrevenheid en enthousiasme voor het vak en de mensen voelen. Want je vak doe je vanuit je hart, omdat je van betekenis wilt zijn voor mensen.

Waar liep je tegenaan in de zorg?

‘Naast dat het me opviel dat veel mensen klemzaten, zag ik op een gegeven moment ook dat die dramadriehoek-dynamiek onze hele sector in de greep houdt. Het willen redden van de ‘kwetsbare mensen’ zit diep verankerd in ons systeem. Ook de maatschappij vraagt dat van de hulpverlening. Maar eigenlijk is dat onmogelijk.

Het idee dat ‘wij weten wat goed voor u is’, beïnvloedt de manier waarop we anderen behandelen. De norm die we daarmee aan anderen opleggen, gaat voorbij aan impact maken. Want hoe weet je echt wat een ander nodig heeft als je dat niet hebt gevraagd?’

Uit de dramadriehoek

Mascha legt het uit met de dramadriehoek. In die dramadriehoek heb je drie verschillende rollen: de redder, de aanklager en het slachtoffer. Vaak is de zorgverlener de redder die het slachtoffer, de cliënt, wil helpen. De redder helpt in dit scenario het slachtoffer op een manier die de ander hulpeloos houdt.

Maar de redder kan ook aanklager worden. In zo’n geval beschuldigt de zorgverlener het slachtoffer van alles wat er misgaat. Maar ook het slachtoffer kan aanklager worden, waardoor de zorgverlener het slachtoffer wordt. Het slachtoffer ergert zich aan de aanklager en vraagt hulp, maar laat zich tegelijkertijd niet helpen.

Mascha: ‘Door in die verschillende rollen te blijven, houd je elkaar vast in die dynamiek. Niemand wordt geholpen en niemand heeft het idee iets te kunnen bijdragen. Als een van de twee besluit om niet in een van die rollen te zitten, stap je uit de dramadriehoek. Als redder kun je vragen hoe je de ander kunt helpen. En als slachtoffer kun je vragen of de ander je wilt helpen door x of z te doen. Stop dus met redden. En stel open vragen.’

Waar begin je dan?

‘Met verantwoordelijkheid nemen voor jezelf, je eigen stuk. Op veel dingen heb je geen invloed. In de zorg en het sociaal domein heb je te maken met een hoge werkdruk, lange wachttijden en vaak is er te weinig samenwerking tussen verschillende instanties. Maar je hebt wel invloed op hoe jij je werk doet.

Het gaat er niet om of je gelijk hebt met waar je last van hebt . We weten dat er veel opgelost moet worden. Maar klagen over het systeem helpt je niet verder. We hebben geen mensen nodig die constateren dat het niet goed gaat. We hebben wel mensen nodig die ondanks de vastlopende zorg doen waar ze goed in zijn: liefdevol en betrokken werken.’

Wat Mascha betreft gaat dit niet alleen over de grote dingen. ‘Waar praat je over bij de koffieautomaat? Klaag je over de hoeveelheid werk die je moet doen? Of heb je het over dat leuke gesprek met een cliënt? Dat zijn keuzes die je elke dag maakt. Als je op zoek gaat naar positiviteit vind je ook meer positiviteit.’

‘Als jeugdwerker is je eerste taak het contact met de jongeren, gezinnen en de mensen met wie je werkt. Je moet een beetje houden van de mensen voor wie je het doet. Anders kun je ze niet helpen. En dat begint met vragen zoals: wat past bij me? En waarvoor sta ik? Daarom gaat het over persoonlijk leiderschap.’

Met liefde én lef

‘Het inhoudelijke stuk gaat over hoe je echt bijdraagt aan het leven van kinderen, jongeren en gezinnen. Daar komt ook lef bij kijken. Je moet namelijk ook lef hebben om te blijven staan voor waar je in gelooft, hoe jij gelooft dat je iemand echt verder helpt. Als je werkgever verwacht dat je elk gezin oppakt dat aangemeld wordt, kun je op een gegeven moment niet meer de kwaliteit van zorg leveren die nodig is. Dan is het aan jou om het gesprek met je baas aan te gaan. Uiteindelijk kan je werkgever beslissen dat je het tóch moet doen, maar ben jij voldoende gaan staan voor je eigen werk.’

'Ik neem vaak het voorbeeld van Sjonnie. Hij is een 16-jarige rebelse tiener die het z’n ouders lastig maakt. Hij heeft een zusje dat licht verstandelijk beperkt is en een broertje met adhd. Zijn moeder heeft psychische problemen en z’n vader heeft een alcoholverslaving en alvleesklierproblemen. Het leven van Sjonnie en de rest van het gezin is een leven met allerlei instanties en zorgverleners. Als jeugdwerker speel je maar een kleine rol in het leven van je cliënt. In die korte periode kun je alleen van betekenis zijn als je de situatie van het kind en het gezin in z'n geheel bekijkt.’

Lange termijn als focus

‘Vanuit die positie moet je als jeugdwerker ook denken. Met de langetermijn als focus kun je andere vragen stellen. In plaats van je af te vragen of het veilig is dat Noor haar verjaardagsfeestje in het huis van haar ouders viert, kun je je afvragen wie er op haar 30e verjaardag komen. In plaats van te denken dat het beter is om dat moeilijke gesprek alleen met de ouders te voeren te voeren, kun je ook voorstellen dat tante Jannie erbij is zodat zij er in jouw afwezigheid over door kan praten. Denk na over hoe je van betekenis kunt zijn zodat zij een mooier leven voor zich hebben.’

‘We denken vaak dat meer expertise beter is. Maar vaak zorgen minder hulpverleners juist voor meer rust. Vanuit je hart werken en kijken wat het gezin nodig heeft, kan dus ook kosten besparen. Ik denk niet dat mijn visie een radicale ommezwaai is. Het gaat wel over een transformatie. Niet alleen over hoe we praten. Je moet het gewoon doen. En je kunt al beginnen met kleine stapjes.’

Eigenwijze professionals

Inmiddels is Mascha al een boek en een podcastserie verder en is er een nieuw boek onderweg. Een uitgeverij benaderde haar om een boek te schrijven voor hbo-studenten. Luchtig en licht activistisch, een liefdevolle schop onder de kont. Als ze nadenkt over de toekomst van Professional vanuit je hart is Mascha bescheiden.

‘Ik had nooit gedacht dat dit zou uitgroeien tot wat het vandaag is geworden. Ik geloof dat deze aanpak voor een liefdevollere en gelijkwaardigere (jeugd)zorg, onderwijs en sociaal domein zorgt. En ik hoop dat ik daaraan kan blijven bijdragen. Dat kan ik niet in m’n eentje. Ik hoop daarom dat meer mensen dit verhaal gaan vertellen. Ik hoop dat meer mensen blijer zijn met het vak dat ze doen. Dat er andere gesprekken worden gevoerd bij de koffieautomaat en bij gezinnen thuis. En dat er minder klachten zijn over bejegening. Ik wil weer blije professionals die geloven in hun vak. En die mogen af en toe best een beetje eigenwijs zijn.’

Wat moet je gelezen hebben volgens Mascha?

• ‘Het rapport Onvoldoende beschermd: Geweld in de Nederlandse Jeugdzorg van 1945 tot heden'. Dit rapport gaat over kinderen en jongeren die onder verantwoordelijkheid van de overheid uit huis werden geplaatst omdat hun veiligheid in het geding was en die vervolgens in situaties terecht kwamen die soms nóg onveiliger waren. Uit het onderzoek blijkt dat 75% van de uit huis geplaatste kinderen te maken krijgt met geweld. Het zet je tot nadenken over je rol als jeugdwerker en hoe je je kunt inzetten om kinderen een mooie toekomst te bezorgen.
• In Het Pauperparadijs van Suzanna Jansen beschrijft Suzanna haar familiegeschiedenis en tegelijk een van de meest tragische histories die zich in Nederland hebben afgespeeld. In de 19e eeuw werden op grote schaal paupers uit het hele land naar Drenthe gebracht. Het was de bedoeling om daar beschaafde mensen van hen te maken. Wat mij betreft, laat dit boek goed zien wat we vaak doen in Nederland: een ander laten zien dat wij weten wat goed is voor hen. Van dit gedachtegoed moeten we af.
• De Keuze van Edith Eva Eger laat zien dat je in álle omstandigheden ervoor kunt kiezen om trouw te blijven aan jezelf.
• Wil je weten hoe je een goed gesprek moet voeren? In Socrates op sneakers leert Elke Wiss de kunst van het vragenstellen aan de hand van Socrates en andere beroemde filosofen, zodat we gesprekken voeren die leiden tot verdieping en verbinding. Dit boek leert je betere vragen stellen.’

Over Professional vanuit je hart

Mascha Struijk is een bevlogen en zeer ervaren trainer met een missie: liefdevolle en gelijkwaardige (jeugd)zorg, onderwijs en sociaal domein waarin enthousiaste en bevlogen professionals mensen écht verder helpen. Met Professional vanuit je hart geeft ze workshops en trainingen. Ze schreef het boek In 10 stappen Professional vanuit je hart en is de host van de podcast Professional vanuit je hart. Wekelijks komt er een nieuwe aflevering online.