Weblogbericht | 17-02-2022

De nieuwe werkwijze ‘Specialistische jeugdhulp in speciaal onderwijs’ (SJSO) is geïntroduceerd op 48 schoollocaties van het Speciaal Onderwijs binnen de gemeente Amsterdam. Het resultaat? Meer deskundigheid in het speciaal onderwijs, betere zorg, geen gedoe met wachtlijsten en minder administratieve rompslomp.

Zorg en onderwijs kunnen het beste samen optrekken voor een optimale ontwikkeling van een kind dat hulp nodig heeft, constateert Annette van der Poel. Zij is bestuurder bij Orion, een stichting voor speciaal onderwijs in Amsterdam. Zij zegt:

‘We zagen voorheen heel veel verschillende hulpverleners op een school voor speciaal onderwijs rondlopen, soms wel voor vijf of zes verschillende hulpverleners per klas. Voor ieder kind een andere hulpverlener van een andere instelling of soms van dezelfde instelling. Zij maakten allemaal per kind en/of gezin plannen. En deden allemaal een beroep op leerkrachten om gezamenlijk met de leerkrachten doelen voor op school op te stellen. Echt inefficiënt. Met de specialistische jeugdzorg op het speciaal onderwijs (SJSO) zijn hulpverleners niet langer verbonden aan een kind, maar aan de school zodat ze kunnen werken aan het één kind, één planprincipe. Daarmee bundel je de aanpak op school en thuis. Dat is veel slimmer. Belangrijk is wel om de juiste jeugdprofessionals op de scholen te plaatsen, die passen bij de populatie en de problemen die er spelen. Op langere termijn hopen we zo op minder uitval, minder schoolwisselingen en minder hulpverleners. Nog een voordeel: we kunnen vrij snel op- en afschalen, omdat je telkens met de ouders en het kind een ‘vinger aan de pols-contact’ hebt. Ons doel is om niet alleen het speciaal onderwijs bij het SJSO te betrekken, maar ook praktijkonderwijs en de speciale basisscholen. Zodat ook zij van dit inkoopmodel kunnen profiteren.’

Gedeelde visie, gedeelde aanpak

Dat een vertrouwd gezicht op school waar je terecht kunt voor hulp niet alleen goed is voor een kind, maar ook voor ouders, merkt ook Elgithe Bos, directeur bij Levvel (voorheen Spirit en de Bascule). Levvel is een van de 16 gecontracteerde aanbieders. Elgithe vertelt:

‘Voor de school, de kinderen én de ouders is het fijn dat specialistische hulpverleners aan de school zijn verbonden. Doordat onderwijs en hulpverlening dicht bij elkaar zijn en continu met elkaar in gesprek gaan, werken we steeds meer vanuit een gedeelde visie en een gedeelde aanpak. Bovendien gaat geen kostbare tijd verloren met doorverwijzen, extra administratie, het aanmelden van een kind of wachten op hulp. Op het moment dat extra hulp nodig is, kun je deze ook inzetten. Er zijn hele korte lijntjes tussen de specialistische hulpverlening, het gezin, de onderwijsprofessionals en het ouder-en-kind team. Zo hadden we een kind dat op school veel gedragsproblemen liet zien. Vervolgens bleek in de thuissituatie van alles aan de hand te zijn. Na overleg met zorgcoördinator en ouder-kind-adviseur is de specialist, de SJSO’er, erbij betrokken. Die gaf niet alleen tips aan de leerkrachten maar bood ook in de thuissituatie opvoedingsondersteuning. Mooie bijvangst was dat zo een broertje in het vizier kwam, dat op een reguliere basisschool vastliep. Door systemisch te kijken en de juiste ondersteuning te bieden, kon het broertje op zijn eigen school blijven.’

Inkoop slim organiseren

Het inkopen van de zorg staat centraal in het werk van Carole Smal, senior adviseur bij de afdeling Jeugd van de gemeente Amsterdam en projectleider van het SJSO, en Laureen Hulskamp, projectleider invlechting SJSO bij de nieuwe inkoop van SJH. Smal:

‘We zijn blij dat we het nu zo regelen. Waarom? Problematiek wordt sneller gesignaleerd en opgepakt. Elke week is er overleg met het zorgteam op school. Daarin zit een jeugdarts, iemand van het ouder-en-kind-team, het lokale team van de gemeente Amsterdam, de interne begeleider én de specialistische jeugdhulpverlener. Door de casuïstiek op tafel te brengen, weet het lokale team van de gemeente snel wat er met een gezin aan de hand is en welke hulp nodig is. Niet alleen vanuit de Jeugdwet, maar ook vanuit de Wmo en Participatiewet. En omdat de specialistische jeugdhulpverlener een vast gezicht is op school, zijn ook zorgmijders beter te bereiken. Je hebt altijd ouders die niet met jeugdhulpverlening in aanraking willen komen, omdat ze het stigmatiserend vinden. Maar omdat het zo ingebed zit in de onderwijszorg, zien ouders ook de voordelen.’

Huls zegt:

Hulskamp: ‘De gemeente Amsterdam bekijkt de komende periode ook hoe zij de effectiviteit van deze andere manier van werken van SJSO in beeld kan brengen. Want het vroegtijdig inzetten van de jeugdhulp op het speciaal onderwijs moet uiteindelijk voorkomen dat zwaardere zorg op den duur toch nog nodig is. Daarin gaat de samenwerking van SJSO hand in hand met passend onderwijs. We zijn dus nog preciezer op zoek naar de preventieve werking van de inzet van SJSO, ook in relatie tot de landelijke tendens die nu ontstaat om passend onderwijs op sommige onderdelen meer in één lijn te brengen met de Jeugdwet’.

Ter lering en inspiratie

A Over de eigen sector heen

Voor het SJSO hebben de schoolbesturen, de samenwerkingsverbanden, de gemeente en de zorgaanbieders de handen ineen geslagen. Binnen de schoolmuren werken onderwijs en zorg steeds meer vanuit een gedeelde visie en aanpak. De jeugdhulpverleners maken deel uit van het zorgteam van de school.

B Leidende principes

Specialistische jeugdhulp is gekoppeld aan een school en niet aan een kind. De hulp is direct beschikbaar, er is geen verwijzing nodig. Onderwijs en jeugdhulp trekken samen op om bij te dragen aan de ontwikkeling van kinderen. Leerkrachten krijgen snel handelingsadvies. Dat draagt bij aan hun professionalisering. Vanuit de SJSO kan via de gemeente breder hulp worden ingezet voor een gezin. Van schuldhulpverlening voor de ouders tot ambulante hulp voor een broer of zus.

C Organisatie en aansturing

Er is vanuit SJSO regelmatig overleg met zowel de schoolbesturen als de gemeente. Vanuit het schoolbestuur wordt met de schooldirecteuren de aanpak vanuit SJSO goed doorsproken. De hulpverleners krijgen vanuit SJSO hun opleiding en coaching. Tegelijkertijd zijn ze onderdeel van het schoolteam. De coördinatie wordt gezamenlijk vanuit het zorgteam uitgevoerd. Willen scholen tussentijds schuiven met gecontracteerde partijen? Bijvoorbeeld omdat bepaalde specialistische hulp nodig is? Dan is dat mogelijk.

D Aandachtspunten

Het speciaal onderwijs is er niet alleen voor kinderen in Amsterdam, maar ook voor kinderen in de regio en in de buitenregio. Van Haarlem tot Den Helder. Met al die gemeentes – het zijn er circa 50 – is het best ingewikkeld samenwerken, omdat zij nog op de oude manier de financiering van de jeugdhulp hebben geregeld. Daardoor staat de gemeente Amsterdam voor de opgave om te voorzien in de ontwikkel- en leerbehoeften van kwetsbare regioleerlingen en het tegelijkertijd met de regiogemeenten zo te organiseren dat zij daarin ook mee kunnen stappen en mee kunnen financieren.

Onderzoek naar de effecten van geïntegreerde aanpak

Het Kohnstamm Instituut heeft onderzoek gedaan naar de effecten van deze geïntegreerde aanpak ter voorkoming van zwaardere hulpverlening. Maar om de effecten duidelijker in kaart te kunnen brengen is meer tijd nodig. Op basis daarvan kunnen de principes uit het SJSO worden doorvertaald naar het reguliere onderwijs, waar op grote schaal winst is te boeken.

Bekijk en/of download het rapport op de website van het Kohnstamm Instituut

Meer informatie

Neem contact op met

Carole Smal van Gemeente Amsterdam
C.Smal@amsterdam.nl