Hans Hendriks over de rol van data bij wachttijdenproblematiek

Weblogbericht | 30-11-2022 | voor Jeugd & Gezin

‘Dashboard ondersteunt gemeenten bij gesprekken met jeugdzorgaanbieders’

Het zogenoemde iJW berichtenverkeer (iJW is iJeugdwet) is een belangrijke bron voor data die we bij de aanpak van wachttijden in de jeugdzorg nodig hebben. Daaronder valt alle berichtenverkeer voor de administratieve afhandeling van alle geïndiceerde jeugdzorg tussen gemeenten en aanbieders.

Het programma Aanpak Wachttijden heeft het Ketenbureau, dat dit berichtenverkeer monitort, gevraagd om een gemeentelijk dashboard te ontwikkelen. Hiermee wil Team Aanpak Wachttijden gemeenten en regio’s inzicht bieden in het aantal en type berichten dat gemeenten en aanbieders met elkaar uitwisselen.

“Dit berichtenverkeer bevat gegevens over alle cliënten in de jeugdzorg”, vertelt Hendriks. “Dat zijn gegevens van onder andere doorlooptijden, van het verzoek van aanbieders aan gemeenten om een toewijzing, de formele zorgtoewijzing door de gemeente, de start van de zorg tot en met de declaratie en het eind van het zorgtraject. Hoeveel tijd zit er bijvoorbeeld tussen het verzoek om toewijzing en de daadwerkelijk toewijzing van de gemeente, of tussen de start van de zorg en de declaratie, et cetera.”

Privacy

Behalve gegevens over doorlooptijden, biedt het dashboard met behulp van productcodes ook data van de vormen van jeugdzorg die geleverd worden, bijvoorbeeld groepsbegeleiding, gezinshulp etc. Hendriks:  ”Daar kun je als gemeente bruikbare informatie uit halen, bijvoorbeeld over het volume van de geleverde zorg per jeugdhulpaanbieder.”

Inhoudelijke gegevens zijn uitgesloten van dit berichtenverkeer. Hendriks:

We hebben geen informatie van de soort zorg. We weten dus niet of het om behandeling voor een eetstoornis of depressie gaat, om maar enkele voorbeelden te noemen. Dat heeft onder meer te maken met regels rond privacy zoals vastgelegd in de Jeugdwet.

De beschikbare data zeggen overigens niet alles over de lengte van de wachttijden. Hendriks: “Het zorgtraject is langer dan wat we kunnen halen uit het Berichtenverkeer. We hebben immers geen gegevens van de periode van de aanvraag van de client tot het aanvragen van de zorgtoewijzing door de jeugdhulpaanbieder.”

Lokaal karakter

Wat kunnen gemeenten en jeugdregio’s desondanks met het gemeentelijk dashboard? Hendriks: “Zij kunnen deze informatie gebruiken bij hun gesprekken met de jeugdhulpaanbieders. Heeft de ene aanbieder bijvoorbeeld gemiddeld tien dagen nodig voor de indicatie en de andere dertig, dan kun je te weten komen wat de reden is van deze verschillen. Keiharde conclusies kun je weliswaar niet trekken, maar het helpt gemeenten wel degelijk bij de gesprekken met de jeugdhulpaanbieders. Over hoeveel cliënten gaat het, welke van de toegewezen zorgtrajecten zijn daadwerkelijk gestart, et cetera.”

Het dashboard verhoogt het inzicht in data op drie niveaus, stelt Hendriks.

De input van deze data gebeurt lokaal, door de gemeenten. Zij zijn immers eigenaar. Jeugdhulpregio’s kunnen de gegevens van de gemeenten vergelijken, en die data verhogen op hun beurt ook weer het landelijk inzicht, bijvoorbeeld in regionale verschillen.

De focus vanuit Team Aanpak Wachttijden ligt echter bij het jeugdhulpregio’s ondersteunen in het versterken c.q. vergroten van regionaal en gemeentelijk inzicht en overzicht in wachttijden, het gemeentelijk dashboard is hierbij een gericht hulpmiddel.

Geen conclusies

De vraag rijst dan of het gebruik van het dashboard ook leidt tot het stellen van normen om daadwerkelijk iets te doen aan de wachttijden. Hendriks antwoordt ontkennend. “Nee, het doel is allereerst om gemeenten en jeugdhulpregio’s informatie te geven om de juiste gesprekken te voeren. De gemeenten zelf kunnen daar mee aan de slag, zij kennen hun situatie, wij willen en kunnen geen conclusies trekken.”

De bijdrage van deze data aan het terugbrengen van de wachttijden wordt opgepakt vanuit het team Aanpak Wachttijden, aldus Hendriks. “Kom je er bijvoorbeeld achter dat een huisarts binnen een bepaald postcodegebied altijd cliënten naar dezelfde jeugdhulpaanbieder met lange wachttijden stuurt, dan kun je in gesprek gaan met die huisarts en proberen erachter te komen waarom dat zo gebeurt. Uiteindelijk kunnen dat soort gegevens leiden tot bepaalde landelijke normen.”

Juridisch proces

De ontwikkeling van het dashboard vereiste de nodige technische voorbereidingen en de daarbij horende technische uitdagingen, daar is de afgelopen driekwart jaar veel tijd in gaan zitten, vertelt Hendriks.

Daarnaast zijn we bezig met het verkrijgen van toestemming van gemeenten om de berichten, die immers hun eigendom zijn, ook te mogen gebruiken voor de inrichting van het dashboard. Dat proces hebben we in eerste instantie doorlopen met de pilotgemeente Tilburg. Zo weten we welke informatie gemeenten nodig hebben en kunnen we dit traject in een later stadium met de andere gemeenten zo efficiënt mogelijk doorlopen. Dit moet zorgvuldig gebeuren om het risico op het gebruik van privacygevoelige gegevens te verkleinen. Dat is een gedetailleerd juridisch proces.

Dit betekent niet dat het technische proces stilstaat.

”Op basis van de gegevens die we nu al hebben in de vorm van een soort dummy, kunnen we al het dashboard bouwen. Op het moment dat een gemeente akkoord geeft op het gebruik van de data, kunnen we deze invoegen, de voorbereiding is dan al gedaan.”

Inlichtingenbureau

“Het Inlichtingenbureau van de gemeenten beheert vervolgens het dashboard.” Dat laatste maakt het mogelijk dat niet aan alle overige gemeenten toestemming hoeft te worden gevraagd.

Hendriks: “Wij leveren de infrastructuur, alle gemeenten die aangesloten zijn op het Inlichtingenbureau kunnen vervolgens gebruik maken van het dashboard. Wij zorgen ervoor dat de gemeenten hiermee leren omgaan.” In november 2022 is een gemeentelijke klankbordgroep gestart die het dashboard test.

Afspraken

Het iJW-berichtenverkeer omvat niet alle relevante informatie, benadrukt Hendriks. “Omdat het begin van het zorgproces niet gestandaardiseerd is, ontbreken data. Gemeenten en jeugdhulpaanbieders die in dit stadium informatie uitwisselen, gaan hier nu nog op een eigen manier mee om. Zo zijn er landelijk geen uniforme afspraken over bijvoorbeeld de registratie van de start van het recht op zorg in een Verzoek om Toewijzing, of over het moment waarop gesproken wordt van een ‘cliënt’ wanneer een jeugdige via de gemeente in zorg komt.

Je kunt hier geen vergelijkingen maken. Als iedere gemeente dat op dezelfde manier doet, zijn allerlei methoden om gegevens toch te kunnen vergelijken, overbodig en kun je veel sneller en beter de nodige acties ondernemen.” Hier is een verandertraject gaande, onder leiding van Jaap Korteweg van het Ketenbureau.

Dat is nog een lastig en moeizaam proces, niet alleen om die afspraken te maken, maar ook om deze vervolgens landelijk te handhaven.

Desondanks is Hendriks optimistisch over de kans van slagen van dit traject. “Eind dit jaar moeten we zicht hebben op de mogelijkheden die hier liggen. Volgend jaar hopen we dan ook de nog ontbrekende informatie aan de dashboards te kunnen toevoegen.” Wordt vervolgd.